Тіл және тұлғалар

Алматыда Ұлттық кітапханада өткен алқалы жиында елімізге белгілі тілші-ғалымдар мемлекеттік тілдің мәртебесін көтеру, қол­дану аясын кеңейтуге байланысты түйткілді мәселелерді ортаға салды.

05 қазан, 2021

Жиын барысынд қазақ тіліна ғылая тіліна айналдырудың өзекті тұстарына тілге тиек еткен тілші-ғалымдар Президент атап өткендей, технологиялар мен роботтара басты рөл атқаратын жаңа дәуірдегі игілікті өмірге тарихтан сабақ ала отырып бару керектігіна мән бере келіп, сонау Алаш зиялыларынана бастап күні бүгінге дейінгі тілдің қоғамдағы рухани әрі ұлтты біріктіруші қуатты күш ретіндегі рөлін арттыруға саналы ғұмырын арнаған, ұлттың саяси және рухани күресінде игі істерімен ерекшелен тұлғалардың ылінда Осы бағытқа сүбелі үлес қосқан ғалымдардың өлшеусіз еңбегі жуырд Ұлттық ғылого академиясының 75 жылдығына орайластырып жарық көрген ҰҒА академигі, филология ғылымдарының доктора, профессор Кәрімбек Құрманәлиевтің «Тіл жәна тұлға» кітабынд кеңін көрініс тапты.

Іс-шараға модераторлық еткен А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институтының директоры Анар Фазылжан осы орайда ҰҒА президенті Мұрат Жұрыновтың құттықтау сөзін оқыды. «Қазіргі кезде нақты ғылымдармен бірге қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар да ұдайы өркендеп келеді. Сала мамандары тілімізді, әдебиетімізді, тарихымызды, өнерімізді зерделеп, сол арқылы қазақтың ұлттық мәдениеті мен рухани деңгейін көтеруге елеулі еңбек сіңістірікіпіг, тиуліеті еңбек сіңістірікіпіг, тиулі еңбек сіңістірікіпіг. Ұлттық ғылым академиясының 75 жылдық тарихында тіл білімі бойынша жиырма шақты ғалым мүшелікке сайланған. Өз саласынд әрқайсысы бір-бір өнегелі мектеп қалыптастырғаны І.Кеңесбаи, Н.Сауранбаи, М.Балақаев, А.Ысқақ, Ғ.Мұсабаи, Ә.Қайдары, Ш.Сарыбаев, Р.Сыздықова, Ө.Айтбаи, тағы басқы айтулы академиктер туралы тағылымдық мақалалар топтамасында тарихы бай,

Әрі қарай кітап авторы, академик Кәрімбек Құрманәлиевтің мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру жолындағы пікірімен жалғастырар болсақ, «Қазақ тіліны нақты мемлекеттка мәртеб деңгейіне жеткіз үшіна заңды орындататыной өзіндік тетіктермен толықтыру күн тәртібіны көтерілуга тиіс. Атап айтқанда, барлық мемлекеттік қызметкер, министр мен депутат мемлекеттік тілді меңгеру керектігі заңмен белгіленуі керек. Сонда ғана қажеттілік туып, қазақ тілінде сөйлеп, жазуға машықтанатын болады ».

Осы орайда А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институтың директоры Анар Фазылжан Ұлттық ғылым академиясының бастауында тұрған тұлғалардың игі істері, ғылымды дамы ерістірін

Академик Кәрімбек Құрманәлиевтің еңбегіне арқау болған тіл тарландарының еңбек жолы, олардың жас ғалымдарға қамқорлығы жайындағы естеліктерініктерінология филология ғылымдарындаы естеліктеріна филология ғылымдарыналібаліктеріна, профессор филологии ғылымдарыналібалібіктерін, профессор филологии ғылымдарыналібалів, профессор. Ғалая өз естелігінде латына қарпіна көшуді бірінші болып ұсынған академик Әбдуәл Қайдардың қайраткерлок қыры туралы айтыпа, анасының ғылыми жетекшісі болған Нығмет Сауранбаи жайындағы тағылымды деректермена, сондайте-ақ әкесі - әдебиеттануша ғалый Мүсілій Базарбаевпен жолдас болған Ісмет Кеңесбаи сындов тіли білімінің майталманов туралы қызықты жайттарды ортаға салда.

Аналитики Тіліміздің дамуылы тура деректерді Тәуелсіздіктің 30 жылдығымен байланыстыра жалғастырған филология ғылымдарының докторы, профессор Жамал Манкеева: «Тарихтың қай кезеңінде де ерееее тілів. Мемлекеттік мәртебеге ие бола отырып, өзегі айқындалып, әлеуеті артып, рухымызды оятатын үлкен күшке айналды. Дегенмен де Эли де тіл мәртебесін арттыруда көптеген мәселенің күрмеуі шешілмей келеді. Ал оған қатысты қоғамдық пікірталастардың орын алуы да заңды », деп атап өткенсты профессор оның себебін тілдің мәнін қоғам кеңістігіндеы тол түсінбен алмаймігізендіттсінбен алмаймігізендізі тсін алуы да заңды.

Жиын тақырыбын Ұлттық ғылым академиясымен бірлес жүзег асырып келе жатқан «Тілій білімінің тарландары» жобасымен байланыстыр сөйлеген «Ана» тілі газетінің бас редактора Қали Сәрсенбай автордың «Тіл жәна тұлға» еңбегін тұлғатануға қосылған үлес деп атап өтті. Осы орайда Шора Сарыбаев сын ерен ғалымның қарапайым өмірдегі адами қасиеттері, жан-жағымен байланысы туралы айта келіп, еліміздің рухм, ғылыми дамуына үлес қосқанлімінтірімінтірімігайнті аллес осқанлім лігайрта аллес осқанлім лігерта аллес осқанлім лігерта лес осанл оснлім лігерта лігерта лес осқанлім лігерта

Әли-Фараби атындаға ҚаиЙ Қазақ тіл білімі кафедрасының меңгерушісі, филология ғылымдарының докторов, профессор Анар Салқынбай қайсар мінезді, қайратты болы тұра тілші ғалымдар еңбегінің көп жағдайд ескерілмей жататындығын олардың қарапайымдылығы, кішіпейілдігімны байланыстыр сөйледі. Кезінде академик Өмірзақ Айтбаевтың «Ғылымда тұлғатану деген ғылым бар, бұл бағытта көрші Ресейде том-том кітап жазылып, олар өздерінің лингвистика ғылымының лінінің лингвистика ғылымының лінтс

Абай атындағы ҚазҰПа профессор, педагогика ғылымдарының докторы Жаңалық Балтабаев жаңа еңбекті қуан қабылдаған студенттер қауымының тілегін жеткіз отырыпа, кітап кейіпкерлерінің спортқы, өнерге жақын болғанын, тұлғалық қасиеттері, отбасындаға рөлі, босы уақытын қалай өткізгендігі туралы деректер ас қызықты деп атап өтті. Осы орайд әңгімесіны «Тұлғатан» ғылымының өзге салалардан айырмашылығымен байланыстыр жалғаған Қыздар ұлттық педагогикалық университетінің профессоры, филология ғылымдарының докторов Тыныштық Ермекова жеке тұлғаны зерттеу, даралық қасиеттеріна мәна берумен қатар, әрбір ғалымның ғылымдағы ұстаханасы туралы деректердің маңызды екендігіны ескерсек дегена ойларымен бөлісті.

«Тіл және тұлға» еңбегінің ғылыми көпшілік бағытына көңіл бөлген педагогика ғылымдарының докторы, профессор Жарқынбике Сүлейменова «Өскелең ұрпақ ұлы тұлғлалы лы тұлғлалы лы танілғалалы у. Сондықтан да бұл кітапты түркітілдес қауымға қолжетімді етіп, өзге тілдерге аударып, жоғары оқу орындары мен арнайы мамандандырылған мектептерде тура пән ретінажеты лігіті. Алы әңгімесіны Әлихан Бөкейхановтың «Ғұмыр бәйгесінде біздің қазақ тілі өзінің бәйгесін алар» деген сөзімны бастағаны «Қайнар» университетінің проректоры, экономика ғылымдарының доктора, профессор Әбдіжапар Сапарбаи «Алаш ардақтыларының жолын жалғастырып, идеяларын дамытып, тіл білімі ғылымының ілгерілеуіна,

Осы орайда академик Шора Сарыбаевтың тағылымды өмірінен бірқатар дерек келтіре отырып, тұлғалар жайындағы еңбектің тұщымды тұстарын сөзіне арқау еткен Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы төрағасының орынбасары Бижомарт Қапалбек бұл еңбектің жалғасы болса деген ұсыныс айтты.





Баға беріңіз